Do kogo się udać po pomoc – to chyba najczęstsze pytanie pojawiające się na różnych grupach wsparcia w Internecie. Odpowiedzi można udzielić na dwa różne sposoby. Po pierwsze odnosząc się o tego, kim jest i jakie uprawnienia ma psycholog czy psychoterapeuta oraz jak różni się ich rola od psychiatry czy coacha. Z drugiej wiele osób doświadczających kryzysu w życiu, zastanawia się jak znaleźć osobę, która faktycznie będzie im w stanie pomóc. W tym oraz kolejnym artykule postaram się udzielić odpowiedzi na oba te pytania.
Psycholog, psychoterapeuta, psychiatra, a może coach - do kogo zwrócić się po pomoc?
Wszystkie powyższe zawody łączy jedna rzecz – powstały po to, aby pomagać ludziom. I w zasadzie na tym kończy się podobieństwo. To, co zdecydowanie różni te profesje to sposób pomagania oraz w jakich sytuacjach mogą nam te osoby pomóc. Przyjrzyjmy się każdemu z nich po kolei:
PSYCHOLOG
Czym zajmuje się Psycholog?
Psycholog może prowadzić konsultacje, doraźne wsparcie, interwencje w kryzysach oraz diagnozować różne zaburzenia natury psychologicznej. Osoby z tytułem magistra psychologii mają uprawnienia do wykonywania różnych testów psychologicznych (inaczej mówiąc nie tylko diagnozują rodzaj zaburzeń jak psychiatrzy, ale mogą też przeprowadzić wiele innych diagnoz z obszaru funkcjonowania psychicznego). Psycholodzy mogą się również zajmować doradztwem zawodowym, a także reklamą, szkoleniami, marketingiem, badaniami naukowymi czy rekrutacją w firmach.
Jeśli masz trudności natury emocjonalnej czy psychologicznej, psycholog pomoże Ci w ustaleniu możliwej ścieżki pomocy, wykona testy psychologiczne lub udzieli porady. Psycholog nie ma uprawnień do proponowania leków ani wypisywania recept. Wsparcie psychologa najczęściej jest krótkoterminowe i w przypadku poważnych zaburzeń (np. głębokiej depresji czy wieloletnich trudności w funkcjonowaniu w jakimś obszarze) może być niewystarczające. Konieczne jest wtedy skorzystania z pomocy psychoterapeuty oraz czasem również psychiatry.
Psycholodzy pracują najczęściej:
- w szkołach i poradniach psychologiczno-pedagogicznych,
- ośrodkach pomocy społecznej,
- szpitalach i Poradniach Zdrowia Psychicznego,
- Środowiskowych Centrach Zdrowia oraz Centrach Zdrowia Psychicznego,
- Ośrodkach Interwencji Kryzysowej,
- Możesz skorzystać z ich pomocy również w wielu fundacjach i stowarzyszeniach zajmujących się szeroko rozumianą pomocą w obszarze zdrowia psychicznego.
- Psycholodzy bardzo często udzielają również wsparcia w ramach telefonów zaufania. Listę takich pomocnych numerów znajdziesz np. tutaj
- w gabinetach prywatnych.
Jeśli szukasz pomocy bezpłatnej w ramach NFZ – w większości miejsc będziesz potrzebować skierowania od psychiatry lub lekarza pierwszego kontaktu.
W gabinetach prywatnych wystarczy zapisać się na wizytę do wybranego specjalisty bez skierowania. Koszty mogą wahać się od 50 do 150 zł za wizytę (standarodowo 50 minut).
Psychologa obowiązuje tajemnica zawodowa oraz działanie w zgodzie z Kodeksem Etyczno-Zawodowym.
PSYCHOTERAPEUTA
Psychoterapeuta to osoba, która prowadzi krótko lub długoterminową terapię. W Polsce nie ma obecnie przepisów, które by określały, kim jest a kim nie jest psychoterapeuta. W efekcie wiele osób używa tego tytułu ze szkodą dla potencjalnych Klientów. Przyjęło się, że psychoterapeuta to osoba, która ukończyła 4 letnią szkołę psychoterapii lub jest w trakcie takiej szkoły i pracuje pod stałą superwizją (czyli pod opieką doświadczonego psychoterapeuty). Warunkiem przyjęcia do szkoły psychoterapeutycznej jest ukończenie studiów wyższych na kierunku humanistycznym lub medycznym (psychoterapeuci często są również psychologami). W swojej pracy opierają się na metodach pracy zbadanych naukowo, czyli takich, których skuteczność została dowiedziona w badaniach naukowych. Terapia może odbywać się w ramach różnych nurtów, najczęściej: psychodynamicznym, humanistycznym, systemowym, poznawczo-behawioralnym czy integracyjnym. W zależności od preferowanego podejścia, inaczej mogą wyglądać stosowane techniki pracy, podejście do Klientów czy zasady prowadzenia terapii bądź używane słownictwo określające mechanizmy bądź schematy Klienta.
W czym pomaga psychoterapeuta?
Przede wszystkim wspiera w radzeniu sobie z różnymi zaburzeniami, chorobami czy trudnościami natury psychicznej. W zależności od charakteru , ciężkości i czasu trwania danego zaburzenia, psychoterapia może potrwać od kilku miesięcy do kilku lat. Celem psychoterapii jest umożliwić danej osobie realizowanie swoich potrzeb, funkcjonowanie w różnych rolach społecznych, prowadzenie satysfakcjonującego życia. Cele najczęściej określa sam Klient, a praca z psychoterapeutą polega na tym, aby je osiągnąć. Psychoterapeuta w przeciwieństwie do psychologa nie daje rad, nie proponuje rozwiązań. Nie ma też uprawnień do przepisywania leków. Jego rolą jest stwarzanie takich warunków, w których Klient nauczy się poszukiwania rozwiązań i radzenia sobie z trudnościami obecnymi, ale i przyszłymi. Do psychoterapeuty można się zgłosić nie tylko z trudnościami czy zaburzeniami. Wiele osób korzysta z psychoterapii krótkoterminowo, aby móc poukładać sobie w głowie jakieś trudne wydarzenie (np. zerwanie z partnerem) lub w celu samorozwoju – poznać samego siebie, poszukać swoich zasobów, rozwinąć jakieś cechy, aby móc lepiej korzystać z życia i prowadzić bardziej satysfakcjonujące życie. Psychoterapeuta jeśli jest jednocześnie psychologiem, może również wykonywać diagnozy psychologiczne, w praktyce jednak częściej skupia się na nie na samej diagnozie, ale na pomocy Klientom w tych obszarach, w których Klient odczuwa największe trudności.
Z psychoterapii możesz skorzystać zarówno w ramach NFZ, jak i prywatnie. W ramach polskiej służby zdrowia psychoterapeuci, podobnie jak psycholodzy, pracują w:
- Poradniach Zdrowia Psychicznego, poradniach specjalistycznych (np. leczenia uzależnień czy zaburzeń odżywiania),
- Centrach Zdrowia Psychicznego,
- szpitalach psychiatrycznych (zarówno na oddziałach dziennych, jak i zamkniętych),
- Ośrodkach Interwencji Kryzysowej,
- spotkasz ich również w fundacjach i stowarzyszeniach zajmujących się pomocą dla różnych grup osób doświadczającyh kryzysu,
- oraz w gabinetach prywatnych.
Aby skorzystać z bezpłatnej psychoterapii, również potrzebne jest skierowanie od lekarza (może to być psychiatra lub internista). Istnieje mit, że psychoterapia na NFZ musi być gorsza niż prywatna. To nieprawda. Wielu psychoterapeutów pracujących w ramach NFZ aby móc świadczyć usługi musiało ukończył przynajmniej 2 lata szkoły psychoterapii. Co więcej psychoterapeuci współpracujący z Narodowym Funduszem Zdrowia, pracują również prywatnie. To, co jest trudniejsze przy szukaniu bezpłatnej pomocy psychoterapeuty – to długość kolejek, w których trzeba czekać na psychoterapię oraz z góry określony czas trwania w niektórych poradniach. Może się więc zdarzyć, że poszukując pomocy, trzeba będzie się zmierzyć z koniecznością wykonania wielu telefonów do wielu miejsc, aby znaleźć takie, w którym kolejka oczekujących jest najmniejsza. Pomocne mogą tu być różnego rodzaju fundacje lub stowarzyszenia świadczące wsparcie psychiczne. Obecnie trwa w Polsce pilotaż Centrów Zdrowia Psychicznego oraz Środowiskowych Centrów, do których w ramach danego rejonu możesz zgłosić się bez zapisów oraz bez skierowania i w dość szybkim terminie otrzymać krótko- lub długoterminową pomoc. Listę Środowiskowych Centrów Centrach Zdrowia znajdziesz tutaj: lista ŚCZP, a Centrów Zdrowia Psychicznego tutaj: lista CZP.
Jeśli oczekiwanie w kolejce jest dla Ciebie zbyt długie, możesz poszukać psychoterapeuty w gabinetach i prywatnych poradniach. Plusem terapii prywatnej jest to, że nie masz z góry ustalonego limitu spotkań, zapisy na spotkanie są często możliwe z kilkudniowym wyprzedzeniem, możesz również dowolnie wybrać nurt i osobę psychoterapeuty. O nurtach przeczytasz na mojej stronie już wkrótce. Koszt jednej sesji może się wahać od 100 do 200 zł (w przypadku terapii indywidualnej), lub 180 – 250 zł za terapię par. Sesja indywidualna trwa 50 minut, terapia par do 90 minut.
Psychoterapeutę obowiązuje stosowanie się do Kodeksu Etycznego Psychoterapeuty.
PSYCHIATRA
Psychiatra jest przede wszystkim lekarzem, który dodatkowo ukończył specjalizację z psychiatrii. To osoba specjalizująca się w diagnozowaniu różnych zaburzeń natury psychicznej oraz posiadająca uprawnienia do przepisywania leków. Do psychiatry warto udać się wtedy, gdy trudności, z jakimi się mierzymy są tak duże, że inne formy wsparcia nie pomogły i wydaje się konieczne zażywanie leków (np. wtedy gdy nie masz siły wstać z łóżka, odczuwasz bardzo silne lęki utrudniające normalne funkcjonowanie lub po prostu wtedy, gdy nie możesz sobie poradzić ze swoim nastrojem czy niepokojącymi Cię objawami). Wokół leków narosło wiele mitów, dotyczących ich szkodliwego działania czy tego, że będziesz je musiał brać do końca życia. To nieprawda. Obecnie istnieje wiele leków, które nie są uzależniające, dlatego jeśli czujesz, że nie możesz normalnie funkcjonować, warto spróbować tej formy pomocy. Psychoterapeuci często proponują wizytę u psychiatry i połączenie psychoterapii z leczeniem farmakologicznym, gdy objawy których doświadczasz są na tyle ciężkie, że proces terapii byłby dla Ciebie zbyt trudny lub po prostu nieskuteczny. W przypadku wielu trudności takie połączenie pozwala nie tylko wyjść z kryzysu psychicznego czy poradzić sobie ze swoimi trudnościami, ale przede wszystkim pozwolić Ci stopniowo zmniejszać dawkę leku wraz z postępami procesu psychoterapeutycznego. Istnieją również choroby, które faktycznie będą wymagały brania leków już stale, nie oznacza to jednak, że coś jest z Tobą nie tak. Leki przepisywane przez psychiatrę nie są gorsze od leków przepisywanych na nadciśnienie czy przy cukrzycy. Jeśli dzięki nim potrafimy funkcjonować normalnie, to należy traktować je jak każdy inny lek zażywany dla zachowania zdrowia (fizycznego czy psychicznego). Psychiatra nie tylko przepisuje leki, może też zalecić psychoterapię i dać skierowanie na terapię w ramach NFZ.
Psychiatrę jak każdego lekarza obejmuje tajemnica lekarska.
Gdzie szukać psychiatry?
Lekarze tej specjalności przyjmują zarówno prywatnie (w różnego rodzaju ośrodkach i centrach psychoterapii), jak również w ramach naszej publicznej służby zdrowia. Bezpłatnej porady psychiatrycznej możesz szukać w tych samych poradniach, szpitalach, Centrach Zdrowia, co psychologa i psychoterapeuty.
Ile kosztuje wizyta u psychiatry prywatnie? Ceny różnią się od wielkości miasta, wahając się od 150 do 450 zł (w zależności od doświadczenia, specjalizacji i tytułów naukowych psychiatry). W różnych poradniach wizyta może trwać od 20 do 50 minut. Warto zapytać o to umawiając się na spotkanie w danym miejscu.
COACH
W Polsce nie istnieją również regulacje prawne dotyczące tego zawodu. Przyjęło się, że coachem może się nazywać osoba, która posiada certyfikat ukończenia kilkumiesięcznego szkolenia oraz akredytację jednej z organizacji stowarzyszającej osoby praktykujące ten zawód. Najpopularniejszą organizacją jest ICF Polska oraz Izba Coachingu.
W czym pomaga coach?
Przede wszystkim w rozwoju osobistym i zawodowym, wsparciu w realizacji różnych planów i zamierzeń. Coach podobnie jak psychoterapeuta nie daje rad ani konkretnych wskazówek. Z pomocą rozmowy prowadzi Cię do tego, abyś sam odkrył sposoby na realizację swoich potrzeb w zgodzie z Twoimi wartościami. Coach nie ma natomiast uprawnień do prowadzenia terapii i nie będzie w stanie pomóc Ci jeśli przyczyny Twoich trudności leżą w przeszłych wydarzeniach czy towarzyszą Ci od dłuższego czasu.
Gdzie szukać coacha?
Tylko i wyłącznie prywatnie. Nie jest to zawód w żaden sposób uregulowany prawnie, nie istnieją teoretycznie formalne wymagania, stąd coacha możesz poszukać tylko i wyłącznie w różnych firmach zajmujących się szkoleniami i rozwojem osobistym. Koszt wizyty waha się między 150 a 500 zł (najczęściej spotykam się z ofertami 200 – 250 zł za sesje indywidualne, za coaching biznesowy można się spotkać z cenami nawet do 2 tys zł). Spotkanie trwa od 60 do 90 minut. Proces coachingowy jest zazwyczaj krótszy niż psychoterapia lub leczenie psychiatryczne, według zaleceń ICF trwa od 8 do 10 sesji.
Do kogo zwrócić się o pomoc?
Podsumowując odpowiedź na pytanie, kto i jakiego wsparcia może Ci udzielić:
- Jeśli potrzebujesz krótkotrwałego wsparcia psychologicznego, porady jak sobie radzić w danej sytuacji, przeżywasz chwilowe trudności lub potrzebujesz wykonać diagnozę psychologiczną – zgłoś się do Psychologa.
- Jeśli czujesz zastój w swoim życiu zawodowym albo chcesz odkryć swoje talenty czy lepiej pokierować swoją karierą. Nie odczuwasz trudności natury psychologicznej, a raczej szukasz sposobów dalszego rozwoju swojego potencjału – poszukaj Coacha lub Psychoterapeuty.
- Jeśli masz trudności, które dezorganizują przynajmniej jeden z obszarów Twojego życia (np. nie potrafisz wytrwać w żadnym związku lub pracy, mierzysz się ze zbyt niskim poczuciem wartości). Jeśli masz objawy psychologiczne, które martwią Ciebie lub otocznie (np. nie potrafisz wyjść z domu bez sprawdzenia dziesięć razy, czy zostało wyłączone żelazko) lub doznajesz głębszego kryzysu psychicznego – zgłoś się do Psychoterapeuty.
- Jeśli przeżywane trudności utrudniają Ci skorzystanie z pomocy psychoterapeutycznej, Twoje objawy wciąż się nasilają uniemożliwiając Ci normalne funkcjonowanie, potrzebujesz recepty na leki lub skierowania na terapię – poszukaj Psychiatry.
W kolejnym artykule zaproszę Cię do poszukiwania odpowiedzi na temat tego, czym się kierować przy wyborze psychoterapeuty.
